Makaleler     Dergiler     Kitaplar    

Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi

Yıl 2003 , Cilt 5 , Sayı 1

Makale özeti ve diğer detaylar.

Makale özeti
Başlık :

Doğu anadolu fay zonunda (karlıova-türkoğlu arasında) akarsu ötelenmelerinin tektonik verilerle karşılaştırılması

Yazar kurumları :
Afyon Kocatepe Üniversitesi1, Fırat Üniversitesi2
Görüntülenme :
1195
DOI :
Özet Türkçe :

Dogu Anadolu Fay Zonu Türkiye'nin dogusunda Güneydogu Torosları ve bu daglar arasındaki çöküntü ovalarını yaklasık KD-GB dogrultusunda kesen, sol yanal, dogrultu atımlı, aktif bir fay zonudur. Fay sistemi farklı dogrultularda, yer yer kademeli yön degistiren çok sayıda bölümden (segment) olusmakta ve genç morfolojisi ile arazide açık olarak izlenmektedir. Türkiye’nin önemli neotektonik yapılarından biri olan Dogu Anadolu Fay Zonu Alt Pliyosen’de ortaya çıkmıstır. Pliyosen’den önce kurulan büyük akarsular fay tarafından ötelenmistir. Pliyosen ve geç dönemlerde kurulan akarsular fay zonuna yerlesmistir. Fayın gençlesmesi akarsu agında ötelenmelere, keskin dirseklerin olusumuna neden olmustur. Drenaj sistemindeki degisikliklerden fayın yanal atımı, fayın gençlesme dönemleri ve faya baglı jeomorfolojik birimler konusunda bilgiler elde edilmistir. Dogu Anadolu Fay Zonu boyunca Karlıova’dan Türkoglu’na dogru Palu çevresinde Irgat (Caru) Çayı 10 km, Doganyol ile Hazar Gölü arasında Fırat Nehri 13 km, Gölbası ile Erkenek Ovası arasında Fırat Nehri’nin kolu olan Göksu Çayı’na ait Kapı Deresi ve vadisi 14 km, Göksu Çayı ve vadisi 32 km, Aksu Çayı’nın kolları olan Kısık ve Koca dereleri 5 km sol yanal ötelenmistir. Fay zonu boyunca tespit edilen en büyük akarsu ötelenmesi olan Göksu Çayı vadisindeki 32 km’lik ötelenmenin yörede yapılacak yapısal ve morfolojik arastırmalarla teyit edilmesi gerekir. Dogu Anadolu Fay Zonu’ndaki akarsularda ortaya çıkan ötelenmeler akarsuların kurulus dönemlerine baglı olarak degismekte ve belirli degerlerde sıkça görülmektedir. Yapı ve morfoloji iliskisine göre bu degerler 0-250 m’ye kadar Holosen, 250-1500 m ve 4-5 km; Pleyistosen, 5-32 km arasında ise Pliyosen dönemlerine ait olmalıdır. Fırat Nehri ve kolu olan Göksu Çayı ile Ceyhan Nehri’nin kolu olan Aksu Çayı’nın kurulusu faydan eskidir. Dolayısıyla bu akarsulardaki ötelenme degerleri fayın toplam yanal atımına daha yakın degerler olarak yorumlanabilir. Akarsu ötelenmelerinin degeri Karlıova'dan Türkoglu’na dogru artmaktadır. Akarsu agına göre fayın öncelikle Antakya-Maras arasında ortaya çıktıgı, daha geç zamanlarda segmentler halinde kırılarak Karlıova'ya ulastıgı ileri sürülebilir. Akarsuların kurulusu, drenajdaki ötelenmeler, fayın genç morfolojisi, faya baglı olusan havzalar, fayın Kuvaterner dönemine ait yer sekillerini kesmesi, deforme etmesi, zon boyunca görülen siddetli depremler Dogu Anadolu Fay Zonu’nun Alt Pliyosen tektonik hareketleri ile ortaya çıktıgını, Pliyosen, Pleyistosen, Holosen ve tarihi dönemlerde zaman zaman gençlestigini ve fayın aktif oldugunu göstermektedir.

Anahtar kelimeler :
Özet İngilizce :

The East Anatolian Fault Zone which cuts depression between the Southeast Taurus and these mountains in Eastern Turkey in the direction of NE-SW, approximately is a left lateral, strike-slip, active fault zone. The East Anatolian fault system consists of lots of segments in different directions have step-like change in its directions. In addition, this fault with its young morphology can be clearly seen in the field. The East Anatolian fault zone, which is one of the important Neotectonic structures of Turkey, has appeared in the Lower Pliocene Period. The river drainage which was formed Pre-Pliocene time offset by the fault. The rivers which were formed in the Pliocene and later periods settled to the fault zone. Reactivation of the fault caused offsets in the river drainage and the formation of the sharp turns of the rivers. The strike slip of the fault is obtained from these changes in the drainage system. Throughout the East Anatolian Fault Zone the following rivers, streams, and valleys have been taken from following left lateral offsets: Irgat (Caru) stream around Palu 10 km; Euphrates between Doðanyol and Hazar lake 13 km; Kapý stream of Göksu river, which is a tributary of Euphrates, is between Gölbaþý and Erkenek plain 14 km; Göksu river and its valley 32 km; Kýsýk and Koca streams and their valleys which are the tributaries of Aksu river 5 km. These values of Göksu are the biggest river displacement that have been observed along the fault zone. New researches must be for the straightness in terms of structural and morphological of that value. Offsets which appear in the rivers of East Anatolian Zone, change depend on the period of their establishment and also are seen in certain values, frequently. According to the relations of structure and morphology, these values in 0-250 m accepted as the Holocene, 250-1500 m and 4-5 km described as the Pleistocene, between 5-32 km accepted as Pliocene periods. Establishment Euphrates river and its Göksu tributary, Aksu stream, which is a tributary of the Ceyhan river, are older than the fault. So the offset values of these rivers can be said to be closer values to the total lateral. The value of river offset increases from Karlýova to Antakya. By taking into consideration this can be clearly said that, at the beginning of the fault appears between Antakya and Maraþ, and reached Karlýova by being broken as segments in following times. The formation of the rivers, drainage displacements, young morphology of the fault, basins formed by the fault, the cutting of the Quaternary landforms by the fault and observed destructive earthquakes along the zone show that East Anatolian fault has appeared with lower Pliocene tectonic movements. Moreover, above mentioned these characteristics indicate that the fault reactivated in Pliocene, Pleistocene, Holocene and historical periods and it is an active fault.

Anahtar kelimeler :
Tam metin (Türkçe) :
Paylaş :
Benzer Makaleler
Yorum Yap
  • Adınız :
  • Güvenlik Kodu :
  • Yorum :