“bil-” tasvir fiilinin işlevleri

Türkçede birleşik fiiller genel olarak dört şekilde incelenir: Bunlar, isim ve yardımcı fiilden oluşan birleşik fiiller, deyim anlamı taşıyan birleşik fiiller, iki fiilin de kendi anlamlarını koruduğu birleşik fiiller ve tasvir fiilleridir. Oluş veya kılışı betimledikleri için bu adı alan tasvir fiillerinin en sık ve en yaygın kullanılanı "bil-‟ tir. Eski Türkçeden itibaren her dönemde ve değişik lehçelerde, benzer ve/veya farklı biçimleriyle ortaya çıkan bu fiil, bazen aslî anlamlarıyla kullanılmış, bazen de bağlama göre değişik işlevlere, anlamlara bürünmüştür. Bunlardan yeterlik (gücü yetme), yetenek, ihtimal, rica, izin, tavsiye, yasak, zıtlığa hazırlık, inanamama, hayret ve iltifat... Türkiye Türkçesindeki işlevlerinden bazılarıdır. "Yeterli(li)ğin olumsuzu‟ diye tek başlık halinde değerlendirilen veya düşünülen "yetmezlik (kılamama), kılamama ihtimali, kılmama ihtimali‟ işlevleri ise, kendilerine mahsus yapıları ve anlam incelikleri sebebiyle ayrı ayrı incelenmeye değer konulardır. Aşağıdaki yazıda "bil-‟ tasvir fiilinin tarihî serencâmından –genel olarak- söz edilmiş, günümüz Türkçesindeki kullanımları örnekleriyle açıklanmıştır.

Birleşik Fiil ,

bil- Yardımcı Fiili ,

Tasvir Fiili ,

Yeterlik ,

Yetmezlik ,

Compound verbs in Turkish are generally studied in four ways: These are those consisting of a name and an auxiliary verb, those which have a meaning of an idiom, those in which two verbs maintain their meanings, and descriptive verbs. The most frequently and widely used one among the descriptive words which are named in this way since they describe occurence and action is the verb "bil-". From Old Turkish onwards, in every period and in various dialects, this verb appeared in similar and/or different forms was sometimes used in its basic meanings and has sometimes different meanings and functions which change according to context. Ability, competence, probability, request, permission, recommend, prohibition, preparation for adversity, disbelief, surprise and compliment are some of its functions in Modern Turkish. As for the functions of inability, probability of inability and probability of undoing considered under the title of "the negative form of ability" are the topics which are worth studying separately because of their typical structures and subtleties of meaning. In the writing given below, the historical development of the descriptive verb "bil-" was generally discussed and its usages in Modern Turkish were explained with examples."

Compound Verb, ,

The Auxiliary Verb “bil-”, ,

Descriptive Verb, ,

Ability, ,

Inability, ,

Probability ,