Haşim bey mecmuasinin “makam ve tonalite karşilaştirmasi” yönünden incelenmesi

 1864’te Haşim Bey tarafından yayınlanan ve “Hâşim Bey Mecmuası” olarak bilinen “Mecmûa-i Kârhâ ve Nakışhâ ve Şarkıyât” adlı eserinin ikinci baskısı Batı müzik teorisi bilgileri içeren ilk basılı kaynaktır. Bu kitabın başka bir özelliği de Türk müziği makamlarının tarifinde Haşim Bey’in makamları Batı müziği tonal dizileri ile karşılaştırmış ve tanımlamış olmasıdır. Kimi müzikologlar tarafından bu karşılaştırma tamamen reddedilmiş, kimileri tarafından bir ilk olarak kabul edilmiştir. İlgili araştırmalar incelenmiş Haşim Bey mecmuasının çevirisinin yapıldığı fakat Batı müziği teorisi ile ilgili bölümün analizinin yapılmadığı tespit edilmiştir. Bu çalışmanın amacı da, Haşim Bey mecmuasının Batı müziği ile ilgili bölümlerinin incelenmesi ve Türk müziği makamları ile Batı müziği tonal dizileri karşılaştırmasında bulunan benzerliklerin neler olduğunun ortaya konulması olarak belirlenmiştir. Elde edilen bulgulara göre benzerliklerin, “karar seslerine göre”, “seyir ve hareketlerine göre”, “kullandığı değiştirici işaretlere göre” ve “tüm yönleriyle benzerlik” şeklinde sınıflandığı görülmüştür. Aynı dönemde ve sonraki yıllarda bestelenen makamsal çok sesli eserlerin armonik analizi yapılmış ve kullanılan armoniye göre tonalitelerin Haşim Bey’in benzerlikleri ile örtüştüğü görülmüştür. Ayrıca bir nazariyat kitabı olarak bu mecmuada karşılaştırmanın, tonalitelerin tanıtılması ve öğretilmesinde bir yöntem olarak ya da makamların tanıtılması ve öğretilmesinde bir yöntem olarak kullanıldığı, bu türden çalışmaların daha sonraki yıllarda özellikle Batı müziği notalarının öğretilmesinde bir yöntem olarak kullanıldığı görülmüştür.

Haşim Bey ,

Haşim Bey Mecmuası ,

Türk Müziği ,

Batı Müziği ,

The first printed source contains Western music theory knowledge is the second edition of “Mecmûa-i Kârhâ ve Nakışhâ ve Şarkıyât” known as “Hâşim Bey Mecmuası” is published by Hasim Bey in 1864. Another feature of this book is in the description of the Turkish music maqams, Hasim Bey compared maqams with Western music tonal sequences and identified them. This comparison is completely rejected by some musicologists, has been considered by some as the first. In the related researchs, it is confirmed that the translation of Hasim Bey’s anthology has been done but the analysis of the chapter about Western music theory has not been done. The aim of this study is the examination relevant departments of the Western music in Hasim Bey’s anthology and to reveal what are the similarities in the comparison of Turkish music maqams with Western music tonal sequences. According to the findings, the similarities are classified "according to the tonic note”, according to the progress and behaviour”, "according to the used alterative markings" and "similar in all aspects". The harmonic analysis of the maqamic polyphonic works composed in the same period and latter has been done and according to the the used harmony the tonalities were also in good agreement with similarities of Hasim Bey’s. Furthermore, as a theory book in this anthology the comparison is used as a method to introduce and teach the tonalities or to introduce and teach the maqams. Afterwards, it is seen that this kind of works are used as a method especially for teaching the Western music notes.

Hasim Bey, ,

Hasim Bey’s Anthology, ,

Turkish Music, ,

Western Music ,