Makaleler     Dergiler     Kitaplar    

Turkish Studies-International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic

Yıl 2012 , Cilt 7 , Sayı 4

Makale özeti ve diğer detaylar.

Makale özeti
Başlık :

Kutadgu bilig’de “yorı-” fiili üzerine

Yazar kurumları :
Kilis 7 Aralık Üniversitesi1
Görüntülenme :
754
DOI :
Özet Türkçe :

Bir metindeki kelimeler temel anlamı dışında farklı yan anlamlar ile de kullanılabilmektedir. Bir metni doğru anlamak ve anlamlandırmak, metinde kullanılan kelimelerin bu farklı anlamlarını, bağlam anlamlarını bilmekle mümkündür. Kutadgu Bilig’de bulunan “yorı-” fiili de, temel anlamı olan “yürümek” dışında başka anlamlarla da kullanılmıştır. Karahanlı Türkçesi dönemi eserlerinden olan Kutadgu Bilig, Türk kültür tarihinin, Türk dili ve edebiyatının önemini hiç kaybetmeyen bir eseridir. Bu çalışmada, Kutadgu Bilig İndeks’inde yer alan “yorı-” fiilinin bağlam anlamları tespit edilmeye çalışılmıştır. Metinde 253 yerde geçen “yorı-” fiilinin, 234 yerde tek kelime hâlinde, 19 yerde ise birleşik fiil görünümünde kullanıldığı tespit edilmiştir. Kutadgu Bilig İndeks’inde bulunan “yorı-” fiili, “yürümek, varmak” karşılığı ile gösterilmiştir. Ancak “yorı-” fiili metinde, sadece “yürümek, varmak” anlamında kullanılmamıştır. Metinde “yorı-” fiilinin “yürümek” anlamı yanında, “yaşamak”, “hareket etmek”, “gezip dolaşmak”, “gitmek”, “uğraşmak”, “devam etmek”, “vakit geçirmek”, “anılmak”, “düşünmek”, “geçinmek”, “değer verilmek”, “yazmak” gibi anlamlarda kullanıldığı da görülmüştür. Ayrıca Türkiye Türkçesinde de örnekleri görülen, emir kipinin 2. teklik şahsıyla çekimlenmiş biçimde, bir isteklendirme ve çabukluk belirtme amacıyla, “haydi” kelimesinin kullanımına benzer şekilde bir edat gibi kullanımı da söz konusudur. Metinde “yorı-” fiilinin, yolça yorı- “davranmak”, izçe yorı- “davranmak”, sa•vı yorı- “nüfuzu artmak”, ya•guŽk yorı- “yaklaşmak”, umınçŽka yorı- “beklenti içinde olmak” şeklinde bir isimle birlikte ve buza yorı- “bozmak”, kezip yorı- “gezip durmak”, yaŽka yorı- “yaklaşmak”, ayı•glap yorı- “kötüleyip durmak”, şeklinde bir fiile birlikte birleşik fiil görünümünde kullanılanları da tespit edilmiştir.

Özet İngilizce :

The basic meaning of the words in a text can also be used with different connotations apart from their basic meanings. It can be possible to understand and to make sense of a text by knowing these different meanings of the words used in the text and the context.The “yorı-” verb, which means “to walk” basically is also used in other meanings in Kutadgu Bilig. As one of the works of Karahanlı Turkish era, The Kutadgu Bilig is a work of Turkish cultural history, Turkish language and literature that has never lost its importance. In this study, the context meanings of the “yorı-” verb found in Kutadgu Bilig’s index were tried to determined. It was found that the “yorı-” verb placed in 253 times in the text. Out of these, it was placed 234 times as one word and 19 times as the compound verb form. The verb “yorı-” is shown with the meanings of “to walk” and “to arrive” in Kutadgu Bilig’s index. However, the “yorı-” verb in the text was used not only to mean “to walk” and “to arrive” but also “to live”, “to move”, “to walk around”, “to go”, “to deal with”, “to continue”, “to spend time”, “to be mentioned”, “to think”, “to get along”, “to be valued” and “to write.” In addition, as it is seen in the examples of modern Turkish, it was used like a preposition to mean “to come on” in order to specify a motivation and quickness in the form of the imperative conjugated with the second person singular. It was also determined in the text that the “yorı-” verb was used like yolça yorı- “to behave”, izçe yorı- “to behave”, sa•vı yorı- “to increase the influence”, ya•guŽk yorı- “to approach” and umınçŽka yorı- “to be in expectation” with a noun and buza yorı- “to ruin”, kezip yorı- “to walk around”, yaŽka yorı- “to approach” and ayı•glap yorı- “to decry” with a compound verb.

Tam metin (Türkçe) :
Paylaş :
Benzer Makaleler
Yorum Yap
  • Adınız :
  • Güvenlik Kodu :
  • Yorum :